Που βαδίζουμε κύριοι?

Σήμερα πρωί πρωί, έτσι για να αποτελειωθεί η ψυχολογία μου για την εξεταστική, πέφτω πάνω σε ένα άρθρο με τίτλο At M.I.T., Large Lectures Are Going the Way of the Blackboard .Στην αρχή φαντάστηκα ότι πρόκειται για κάποια βελτίωση του Open CourseWare  το οποίο έχουν ξεκινήσει εδώ και κάποια χρόνια.Διαβάζοντας όμως το άρθρο, εκτός του ότι συνειδητοποίησα ότι πρόκειται για κάτι τελειώς διαφορετικό, κατέληξα σε μερικά συμπεράσματα για την τεράστια διαφορά που έχουμε στην προσέγγιση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης από άλλες χώρες του κόσμου.Αυτό θα το εξηγήσω παραθέτοντας φράσεις από το άρθρο.

«But now, with physicists across the country pushing for universities to do a better job of teaching science, M.I.T«

Να με συγχωρεί ο αρθρογράφος αλλά μόλις το διάβασα αυτό έβαλα τα γέλια.Έχοντας στο μυαλό μου τους φυσικούς που έχουμε ΕΔΩ κάτι τέτοιο μου φαίνεται τελείως γελοίο…Εκεί οι άνθρωποι προσπαθούν να διδάξουν επιστήμη, εδώ προσπαθούν όχι μόνο να την κρατάνε για τον εαυτό τους, αλλά να απωθούν και όσους περισσότερους μπορούν από αυτή.

«lecture with smaller classes that emphasize hands-on, interactive, collaborative learning«

Εδώ έρχεται η απογοήτευση.Να βλέπεις όνειρα που έιχες από το λύκειο για το πως φαντάζεσαι την εκπαίδευση να υλοποιούνται (και να μην ακούγονται πλέον γελοία στους συναδέλφους σου γιατι «το έκανε το Μ.Ι.Τ») και στην χώρα σου το ήδη απαρχαιωμένο σύστημα να γυρνάει άλλα 10 χρόνια πίσω…

«Last fall, after years of experimentation and debate and resistance from students, who initially petitioned against it, the department made the change permanent. Already, attendance is up and the failure rate has dropped by more than 50 percent.»

Σε αυτές τις 2 προτάσεις νομίζω βγαίνουν δύο ξεκαθαρα συμπεράσματα.Το πρώτο είναι το πως αγωνίζονται οι φοιτητές εκεί για τα ζητήματα της σχολής τους.Βέβαια όπως φαίνεται, οι υπογραφές τους δεν είχαν κάποιο αποτέλεσμα, αλλά ΔΕΝ θεωρούν λύση το «σε μια ενδεχομένως λανθασμένη μεταρρύθμιση που θα βλάψει την σχολή… ΤΟ ΚΛΕΙΝΟΥΜΕ ΤΟ ΜΠΟΥΡΔΕΛΟ ΝΑ ΤΕΛΕΙΩΝΟΥΜΕ».Υπάρχουν τρόποι, υπάρχουν μέσα και αν δεν υπάρχουν ας δημιουργηθούν.Διάλογος, συνδιαμόρφωση, επικοινωνία, πληροφόρηση, αυτά είναι όπλα μέσα σ’ ένα πανεπιστήμιο (και όχι μόνο).Ουτως ή άλλως μην γελιόμαστε, και που κάναμε την σχολές μας φαντάσματα, πετύχαμε όσα και οι υπογραφές τους…

Το 2ο συμπέρασμα το οποίο μπορεί να βγάλει κανείς από πολλά σημεία του άρθρου είναι ότι εκεί οι καθηγητές πραγματικά νοιάζονται για το μάθημα τους.Τους ανησυχεί όταν δεν έρχεται κόσμος στα αμφιθέατρα, καταλαβαίνουν ότι κάτι κάνουν λάθος όταν βλέπουν μεγάλα ποσοστά απότυχίας, ζητούν την γνώμη των φοιτητών τους και πράττουν ανάλογα.Τι το αφύσικο υπάρχει σ’ αυτή την διαδικασία?Θα μου πείτε «μα αν δεν κάνουν καλά την δουλειά τους εκεί θα τους απολύσουν».Αφήνοντας στην άκρη ένα μεγάλο πολιτικοιστορικό κεφάλαιο που ονομάζεται «Εργασία» και τις διάφορες απόψεις που υπάρχουν πάνω σ’ αυτό, καταλήγω στο εξής.Καλά τους κάνουν!Όπως έναν ιατρό θα έπρεπε να τον απολύουν από το νοσοκομείο επειδή δεν νοιάζεται για τους ασθενείς του, στην ίδια κατηγορία ανήκουν και οι καθηγητές!Προσφέρουν κοινωνικό λειτούργημα, ή τέλος πάντων θα έπρεπε να προσφέρουν. Γιατί στην Ελλάδα ιατροί και καθηγητές (στην πλειονότητα), δεν έχουν καμία διαφορά από τον τελευταίο δημόσιο υπάλληλο, που μπήκε στο Δημόσιο μόνο και μόνο για την μονιμότητα που του προσφέρει.Τώρα που το σκέφτομαι μάλιστα, ένας κακός καθηγητής είναι εξίσου επικίνδυνος με έναν κακό ιατρό.Ο ένας σκοτώνει ανθρώπους, ο άλλος λοβοτομεί μέλη μιας κοινωνίας.

«John Belcher, a space physicist who arrived at M.I.T. 38 years ago and was instrumental in introducing the new teaching method nine years ago, was considered an outstanding lecturer. He won M.I.T.’s top teaching award and rave reviews from students.»

Χωρίς σχόλια…Όταν η σχολή έχει περισσότερους υποψήφιους για το βραβείο «Άντε σπιτάκι σου να πάμε και μεις στο δικό μας» από υποψήφιους για top teaching award, προφανώς κάτι πάει λάθος στο τμήμα…

Δεν θέλω να πω τίποτα για τα αμερικάνικα πανεπιστήμια.Έχω πάρα πολλές ενστάσεις για τις μεθόδους τους και εκεί.Έχω ενστάσεις για τα εκπαιδευτικά συστήματα όλου του κόσμου.Αυτό που θέλω να θίξω ειναι η διαφορά στα αντανακλαστικά που έχουν οι εκεί πανεπιστημιακές κοινότητες με εμάς εδώ.

Ακόμη κι αν δεν ήθελε το τμήμα να εφαρμόσει τον νόμο-πλαίσιο, θα μπορούσε να βρει τρόπους να διδαχθούν και να εξεταστούν τα μαθήματα ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΑΤΑ.Άλλωστε και μέσα στο άρθρο αναφέρεται ότι ένας από τους σκοπούς της μεταρρύθμισης αυτής ήταν να απομακρύνουν τους φοιτητές από το να προτιμούν από το βιβλίο.Άλλωστε για μένα δεν είναι η νομιμοφροσύνη των καθηγητών που μετράει, είναι η ευρηματικότητα τους σε αντίξοες συνθήκες!Αλλιώς τι σκατά μηχανικούς διδάσκουν?

Μακάρι ο νόμος-πλαίσιο, ενός υπουργείου που και μόνο ο τίτλος του ντροπιάζει την έννοια Παιδεία , να ήταν αφορμή για να γίνει μια συζήτηση μεταξύ των ακαδημαικών κοινοτήτων της Ελλάδας, για κοινή αντίδραση και ΔΡΑΣΗ.Μακριά από κόμματα και χρωματισμένους συνδικαλισμούς.Για μια (επιτέλους) ουσιαστική αλλάγη.

Part 2:Τι είναι τελικά η κατάληψη?

Η λέξη κατάληψη εμπεριέχει πάρα πολλές έννοιες.Συγκεκριμένα τα κύρια είδη καταλήψεων που έχουν εμφανιστεί ανά τα χρόνια είναι :

• κατάληψη στέγης
• κατάληψη εργασιακού χώρου
• κατάληψη δημόσιου κτηρίου

Παραδόξως τα είδη αυτά δεν σχετίζονται απόλυτα μεταξύ τους.

Η κατάληψη στέγης, ή αλλιώς κατάληψη εγκαταλελειμένου κτηρίου, γίνεται για δύο κύριως λόγους.Την εύρεση μιας κατοικίας από ανθρώπους που δεν έχουν τους οικονομικούς πόρους για να αγοράσουν μία ή την δημιουργία ενός χώρου ελεύθερης έκφρασης και δημιουργίας. Συνήθως η κοινή γνώμη αποκαλεί τους καταληψίες ως «παράνομους», «αναρχικούς», «κωλόπαιδα» , με τα ΜΜΕ να συναινούν και να προωθούν την άποψη αυτή. Αξίζει νομίζω σε αυτό το σημείο να παρατεθουν δύο πολυ χαρακτηριστικά κομμάτια άρθρων που αποδεικνύουν το ακριβώς αντίθετο :

«Before Jean-Marc, 22, moved into a squat, he did consider the other options, like a single room with a shower on a corridor or a flat-share. ‘There was simply no more space in the halls of residence,’ explains the psychology student. ‘I didn’t have the money to be able to afford letting agent fees.’ With the money from his parents, his housing benefit and the 300 euros from his part-time job as a waiter, Jean-Marc has about 700 euros per month. Not enough to afford the rent in Paris.»

«It is one of London’s most exclusive addresses. Michelin-starred restaurants are just a block away, the US embassy is around the corner and Hyde Park is at the end of the road. To share the same postcode ought to cost millions.But the new residents of 18 Upper Grosvenor Street, a raggle-taggle of teenagers and artists called the Da! collective, haven’t paid a penny for their £6.25m, six-storey townhouse in Mayfair.»

Η κατάληψη στέγης λοιπόν δεν γίνεται πλέον για το βίτσιο του καθενός. Είναι μια αναγκαιότητα μέσα στο κεφαλαιοκρατικό σύστημα, όπου τα πολλά είναι για λίγους. Όπως όλα τα αγαθά , έτσι και τα σπίτια, συγκεντρώνονται στα χέρια εταιριών και δισεκατομμυριούχων που στις περισσότερες περιπτώσεις τα αφήνουν να ρημάζουν (αφού προφανώς δεν τα χρειάζονται) ή τα χρησιμοποιούν για να αυξήσουν τα κέρδη τους, αφήνοντας ανθρώπους στον δρόμο. Μπορεί η κρίση αυτή να έχει γίνει γνωστή με τα τελευταία γεγονότα στην Αμερική, όμως υπάρχει εδώ και πολύ καιρό στην Ευρώπη. Μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο θα σας πείσει…

Η κατάληψη εργασιακού χώρου, κυρίως εργοστασίων, γίνεται όταν οι ιδιοκτήτες αποφασίζουν να κλείσουν το εργοστάσιο, αφού δεν τους προσφέρει τα κέρδη που επιθυμούν, ή όταν προβαίνουν σε μαζικές απολύσεις. Προφανώς ο κοινωνικός ρόλος του βιομήχανου είναι κάτι που υπάρχει μόνο σε βιβλία οικονομικής θεωρίας, αφού κάθε χρόνο εκατομμύρια άνθρωποι μένουν στον δρόμο επειδή δεν παράγουν την απαιτούμενη υπεραξία. Σκοπός των καταλήψεων αυτών ήταν αρχικά να πλήξουν τα αφεντικά, ζημιώνοντας τους από την μη-λειτουργία της επιχείρησης..Όμως τα τελευταία χρόνια οι καταλήψεις αυτές έχουν αποκτήσει άλλη διάσταση. Με χαρακτηριστικά παραδείγματα κατά την διάρκεια της οικονιμικής κρίσης της Αργεντινής, οι εργάτες πολλών εργοστασίων επέλεξαν όχι να σαμποτάρουν την παραγωγή αλλά να περάσουν στην αυτοδιαχείριση του εργοστασίου, λειτουργώντας το κανονικά (με συλλογικές διαδικασίες) και μοιράζοντας μεταξύ τους τα κέρδη, δείχνοντας έτσι στον κόσμο ότι όλα μπορούν να λειτουργήσουν σε οριζόντια δομή.

Η κατάληψη δημοσίου κτηρίου, και κατά κύριο λόγο εκπαιδευτικού ιδρύματος, ξεκινώντας από το κίνημα του Μάη του ’68, έχει αποτελέσει μία μορφή κλιμάκωσης κινητοποιήσεων. Με παλιότερα παραδείγματα σε Αμερική και Ευρώπη και τα πιο πρόσφατα σε Γαλλία και Ιταλία, όταν μία κινητοποίηση έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις και έχει μαζικοποιηθεί σε πολλούς κοινωνικούς χώρους (εργασιακούς, εκπαιδευτικούς κτλ), τότε διαμαρτυρόμενοι προβαίνουν σε κατάληψη ώστε να γίνει ακόμη πιο έντονη η δυσαρέσκεια τους. Στο σημείο αυτό διακόπτονται οι εκπαιδευτικές διαδικασίες και η κατάληψη γίνεται εστία του κινήματος.. Στους χώρους αυτούς φοιτητές, καθηγητές, εργαζόμενοι συντονίζονται, οργανώνουν από κοινού εκδηλώσεις και προσπαθούν να ανοίξουν το ζήτημα στην κοινωνία. Πιο πρόσφατο παράδειγμα στην Ιταλία, όπου ενώ πολλά πανεπιστήμια τελούσαν υπό κατάληψη, καθηγητές μαζί με φοιτητές συγκεντρώθηκαν σε κεντρική πλατεία (λυπάμαι που δεν ενθυμούμαι ποια και σε ποια πόλη…), κουβαλώντας έναν μαυροπίνακα και έκαναν κανονικά το μάθημα τους (μοιράζοντας στη συνέχεια προκηρύξεις κτλ), δείχνοντας στον κόσμο ότι δεν η κατάληψη δεν αποτελεί αφορμή για να κάθονται, αλλά αποτελεί μια αναγκαιότητα για να ακουστούν τα αιτήματα τους (σχετικά βίντεο από την δράση αυτή κυκλοφορούν στο Internet).

Στην Ελλάδα από την άλλη η καταλήψεις πανεπιστημίων και σχολείων αποτελούν καθημερινό φαινόμενο. Από την δεκαετία του ’80 και μετά, η κατάληψη εκπαιδευτικών ιδρυμάτων γίνεται ακόμη και «για να είναι η τυρόπιτα στρογγυλή και όχι τετράγωνη».Παρακινείται δε κατά κύριο λόγο από παρατάξεις ή νεολαίες κομμάτων, οι οποίες κατά κύριο λόγο θεωρούν ότι η καλύτερη πρόοδος είναι η στασιμότητα. Δεν είναι τυχαίο που εδώ και 20 χρόνια κάθε φορά που υπάρχει κάποια μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση, ενώ κλείνουν τα πάντα σαν ένδειξη διαμαρτυρίας, δεν έχει υπάρξει κάποια ουσιαστική αντι-προτάση, παρά μόνο η «να μην αλλάξει τίποτα».Άλλωστε το είχε πει και ο Υπουργός Παιδείας της Σουηδίας σε μια επίσκεψη του στην Ελλάδα πριν από 1-2 χρόνια, «Το σύστημα που έχετε εσείς τώρα, εμείς το είχαμε πριν 30 χρόνια».

Οι δε καταλήψεις εμπνέονται από την επανάσταση του ’21, μιμούμενες το Χάνι της Γραβιάς. Ταμπουρωνόμαστε μέσα, κανείς δεν βγαίνει, κανείς δεν μπαίνει, μέχρι να ‘ρθουν οι οχτροί. Μόνο που δεν έρχονται ποτέ…Αποφασίζονται από τους φοιτητικούς συλλόγους με διαδικασίες όσο δημοκρατικές όσο και αυτές της βουλής, στις οποίες οι καθηγητές απαγορεύεται να συμμετέχουν ενεργά. Διότι 35 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, οι φοιτητές συνεχίζουν να βλέπουν τους καθηγητές ως «τα φασιστικά γουρούνια που έχουν την θέση τους επειδή τα ‘χουν κάνει πλακάκια με την κυβέρνηση», όπως ήταν τότε…

Λυπάμαι, αλλά δεν μπορώ να εναντιωθώ στην κατάληψη, όπως και σε καμία μορφή αγώνα ενάντια σε αυτούς εκτός της εκπαίδευσης υποβαθμίζουν και τις ζωές μας. Μου θυμίζει μια παλιότερη πρόταση του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης, για να γίνονται οι πορείες σε μία λωρίδα κυκλοφορίας ώστε να μην εμποδίζονται οι άνθρωποι «που θέλουν να πάνε στις δουλειές τους»…Είναι σαν να φοράω μια ουδέτερη μάσκα ενάντια σε κάτι πλήρως πολιτικά φορτισμένο….Μπορώ όμως να εναντιωθώ στην αλόγιστη χρήση της, η οποία εκτός του ότι το μόνο που μας προσφέρει είναι να μας πηγαίνει πίσω, υποβαθμίζει και την σημασία της ίδιας της πράξης!

Η κατάληψη μια μέρα ίσως χρειαστεί, όπως χρειάστηκε σε πολλούς πριν από εμάς και δεν ξέρουμε αν θα ναι σύντομα ή αργά….Όμως μέχρι τότε οφείλουμε να προστατεύουμε και αυτήν και τους εαυτούς μας….